۱۴ تا از بهترین فیلم های سیاسی | از سینمای آمریکا تا سینمای آلمان

فیلم‌های فلسفی و روان‌شناختی و جامعه‌شناختی تاریخ سینما شاید خیلی زیاد نباشند، اما فیلم‌های سیاسی تاریخ سینما زیاد اند و این خبری خوب برای علاقه‌مندان به دنیای سینمای سیاسی است. در میان فیلم‌های سینمای سیاسی، برخی فیلم‌ها بیش از دیگر فیلم‌ها دیده شده‌اند و شهرت بیشتری دارند. برخی هم بازخوردهای بسیار بهتری دریافت کرده‌اند و هماره از آن‌ها به‌مثابه‌ی بهترین فیلم های سیاسی تاریخ سینما یاد می‌شود. این نوشتار به معرفی بهترین فیلم های سیاسی تاریخ سینما می‌پردازد، فیلم‌هایی که مدت‌زمانی کوتاه یا بلند پس از اکران‌شان توانسته‌اند نامی در دل تاریخ سینما از آنِ خود کنند و بازخوردی مثبت از کارشناسان و البته مخاطبین سینما دریافت کنند.

بهترین فیلم های سیاسی تاریخ سینما

ترتیبِ فیلم‌های زیر براساس تاریخ اکران‌شان است.

۱- همشهری کین [Citizane Kane]

سیتیزن کین یا همشهری کین به‌انتخاب بنیاد فیلم آمریکا به‌عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای جهان شناخته شده است. اورسن ولز، بازیگر و کارگردان مشهور، این فیلم را در اوایل دهه‌ی ۴۰ میلادی ساخت، در دورانی که جنگ‌جهانی دوم در اروپا در اوج بود.

البته همشهری کین با آن‌که در ظاهر به‌شدت با دنیای سیاست گره می‌خورد، در باطن سخن‌های بیشتری از برای گفتن دارد. فی‌المثل در این فیلم به‌شدت بر مادیات دنیا تاخته می‌شود. گفتنی است که همشهری کین از آن فیلم‌هایی‌ست که غرق در فلش‌بک اند.

همشهری کین را اورسن ولز در سال ۱۹۴۱ ساخت، آن هم با بودجه‌ای ۶۸۶ هزار دلاری.

۲- کاندیدای منچوری [The Manchurian Candidate]

کاندیدای منچوری از بهترین فیلم های سیاسی تاریخ است. این فیلم در سال ۱۹۶۲ اکران شده و از آن زمان تا کنون همواره با نیکی از آن یاد می‌کنند. فیلم روایت‌گر تلاش یک قهرمان جنگی‌ست که به‌دنبال شست‌وشوی مغزی‌ای که شده در پی ترور رییس‌جمهور آمریکاست.

نقش اول فیلم کاندیدای منچوری مربوط به سال ۱۹۶۲ را فرانک سیناترای خواننده ایفا کرده‌است. جز این کاندیدای منچوری، یک نسخه‌ی دیگر در سال ۲۰۰۴ ساخته شد که البته کلیت داستان‌اش مربوط به شست‌وشوی مغزی است، اما در برخی جزئیات متفاوت از نسخه‌ی ۱۹۶۲ است.

فی‌المثل در نسخه‌ی سال ۲۰۰۴ نه جنگ شرق آسیا بل جنگ خلیج فارس محور ماجرا است و آن کسی که شست‌وشوی مغزی شده کاندیدای معاونت ریاست جمهوری است. مادر این شخص، با بازی مریل استریپ، رؤیاهای زیادی از برای آن‌که پسر-اش روزی فردی بزرگ در کشور آمریکا شود در سر پرورانده و از همین رو راضی شده‌است که مغز پسر-اش را شست‌وشو دهند تا بتواند برای منافع عده‌ای خاص به سِمتِ ریاست جمهوری آمریکا برسد. هر دو نسخه فیلم‌های خوبی هستند، هرچند که به‌نظر-ام نسخه‌ی مربوط به سال ۱۹۶۲ فیلم بهتری‌ست.

۳- کاندیدا [The Candidate]

پیتر بویل در نقش ماروین لوکاس متخصص انتخابات سیاسی است و برآن است که از برای مقابله با سناتور کالیفرنیا که عضو حزب جمهوری‌خواه است و اتفاقاً محبوبیتی بسیار دارد، کاندیدایی از حزب دموکرات پیدا کند. او کسی را که بتواند با قدرت در برابر این کاندیدای جمهوری‌خواه بایستد پیدا نمی‌کند – تا آن‌که به نزد بیل مک‌کی [Bill McKay] می‌رود.

رابرت ردفورد نقش بیل مک‌کی را ایفا می‌کند، کسی که پسر جوان فرماندار سابق است، لیکن هیچ شانسی از برای بردن ندارد. او درصدد برمی‌آید هرآن‌چه که در ذهن دارد را بگوید و کمپین انتخاباتی‌اش را با تمام قدرت و بدون هیچ مانعی اجرا کند. گفتن برخی چیزهایی که شاید ناگفتنی به نظر می‌رسند، جنجال‌های زیادی به‌پا می‌کند.

کاندیدا محصول سال ۱۹۷۲ است. نویسندگی‌اش را جرمی لارنر و کارگردانی‌اش را میکل ریچی بر عهده داشته است.

۴- جی‌اف‌کی [JFK]

جی‌اف‌کی محصول سال ۱۹۹۱ و از بهترین فیلم‌های سینمایی هالیوود است. فیلم حول ترور جان‌اف‌کندی رییس‌جمهور آمریکا و وقایع پس از آن است. کارگردان فیلم اولیور استون است و موسیقی متن فیلم را جان ویلیامزِ مشهور ساخته‌است.

۵- مالکوم ایکس [Malcolm X]

مالکومِ کوچک یا مالکوم ایکس نقشی مهم در تاریخ معاصر آمریکا و مبارزه علیه نژادپرستی در این کشور دارد. مالکومِ کوچک فعال سیاسی سیاه‌پوستی بود که به‌واسطه‌ی مسلمان‌شدن‌اش به‌شدت در پی برابری انسان‌ها برآمد و مبارزات بسیاری در این زمینه کرد. او ابتدا با الیجا محمد، دیگر سیاست‌مدار مسلمانِ آمریکایی، همراه و هم‌رأی بود، لیکن به‌تدریج از او جدا شد و خط فکری خود را پیش گرفت.

فیلم مالکوم ایکس محصول سال ۱۹۹۲ فیلمِ بهتری از فیلم مالکوم ایکس محصول سال ۱۹۷۲ است. فیلم مالکوم ایکس سال ۱۹۹۲ را اسپایک لی ساخته‌است. نقش مالکوم را در این فیلم دنزل واشنگتن ایفا می‌کند. برای ساخت این فیلم از زندگی‌نامه‌ی خودنوشت مالکوم بهره گرفته‌اند و در کل فیلم ستایشی از مالکوم است و چندان به نقد او نمی‌پردازد.

۶- سگ را بجنبان [Wag the Dog]

سگ را بجنبان هم یکی دیگر از بهترین فیلم های سیاسی است. داستین هافمن و رابرت دنیرو – دو تن از بهترین بازیگران تاریخ هالیوود – در این فیلمِ محصول سال ۱۹۹۷ نقش‌آفرینی کرده‌اند. رابرت دنیرو نقش یک اسپین‌داکتر را ایفا می‌کند. این شخص کسی‌ست که در برهه‌های حساس سیاسی می‌بایست حواس ملت را از موضوعاتی که به‌شدت مورد بحث قرار می‌گیرند منحرف کند.

در پی رسوایی جنسی رییس‌جمهور آمریکا، رابرت دنیرو جنگی جعلی را در آلبانی پیاده می‌کند. جالب آن‌که یک ماه پس از آن‌که فیلم سگ را بجنبان به اکران درآمد، رسوایی جنسی بیل کلینتون – رییس‌جمهور وقت ایالاتِ متحده – بر سر زبان‌ها افتاد و در این دوران به‌یک‌باره آمریکا اقدام به بمباران عراق کرد و همین موجب شد که میان این ماجرا و ماجرای به‌ظاهر خیالی فیلم سگ را بجنبان مقایسه‌هایی انجام شود و در نتیجه شهرتی فراگیر نصیب این فیلم گردد.

۷- رقیب [The Contender]

رقیب فیلمی به کارگردانی راد لوری و محصول سال ۲۰۰۰ است. فیلم با بودجه‌ی ۱۰ میلیون دلاری ساخته شد، ولی ۲۲ میلیون و ۳۰۰ هزار دلار فروخت.

در فیلم رقیب – به‌عنوان یکی از بهترین فیلم‌های سیاسی – معاون رییس‌جمهور به قتل می‌رسد و رییس‌جمهور باید فردی جدید را به جای او بگذارد. در حالی‌ که همه فکر می‌کنند او “جک هاتاوای”، فرماندار ویرجینیا، را به‌جای معاون قبلی می‌گمارد، در اقدامی ناگهانی رییس‌جمهور یک سناتور زن به نام Laine Hanson با بازی جو آلن را انتخاب می‌کند.

اما براساس اصلاحیه‌ی ۲۵ قانون اساسی برای آن‌که Laine Hanson بتواند به سمت معاونت رییس‌جمهوری آمریکا برسد، به تصویب دو مجلس کنگره نیاز است. فیلم ماجرای کشاکش‌های رقیبان خانم هانسون برای پایین‌آوردن او از قدرت را به تصویر می‌کشد.

۸- وی مثل وندتا [V for Vendetta]

وی مثل وندتا یکی دیگر از بهترین فیلم های سیاسی تاریخ سینما ست. فردی با نام “وی” [V] در برهه‌ای از بریتانیای آینده، در زمانی که استبداد بیداد می‌کند، علیه استبداد برمی‌خیزد و درصدد برمی‌آید که با حکومت دیکتاتوری مبارزه کند. در این بین او در همان ابتدای فیلم دختری را [با بازی ناتالی پورتمن] از دست نیروهای پلیس مخفی نجات می‌دهد و به این ترتیب یک یار و یاور از برای خود در مسیری که خواهان پیمودن‌اش است پیدا می‌کند. فیلم روایت کشاکش “وی” با حکومت دیکتاتوری است.

وی مثل وندتا در سال ۲۰۰۶ با بودجه‌ی ۵۴ میلیون دلاری ساخته شد و فروشی حدود ۱۵۴ میلیون دلار داشت. نویسندگان آن برادران واچوفسکی (همان کسانی که سه‌گانه‌ی ماتریکس را ساختند) و کارگردان آن جیمز مک‌تیگو است. جالب آن‌که وی مثل وندتا نخستین فیلمی است که جیمز مک‌تیگو ساخته‌است.

۹- آخرین پادشاه اسکاتلند [The Last King of Scotland]

آخرین پادشاه اسکاتلند نیز از بهترین فیلم های سیاسی تاریخ سینماست. فیلم درواقع همچون بسیاری از فیلم‌های سیاسی برگرفته از رمانی با همین نام است. این فیلم روایت‌گر قصه‌ای به‌ظاهر خیالی‌ اما در باطن واقعی‌ست. شخصیتی تخیلی با نام دکتر گاریگان مأمور می‌شود که به اوگاندا برود. او در ابتدا – آن هم زمانی که هیچ فکر-اش را هم نمی‌کرد – پزشک شخصیِ دیکتاتورِ اوگاندا در دهه‌ی ۷۰ میلادی، یعنی عیدی امین، می‌شود.

دکتر گاریگان در روزهای نخست مسحور قدرت عیدی امین و البته غرق القابی‌ست که از عیدی امین دریافت می‌کند، اما رفته‌رفته چشم‌اش بر جنایاتی که عیدی امین به‌مثابه‌ی یک دیکتاتور نظامی انجام می‌دهد باز می‌شود و در این هنگام است که دکتر گاریگان درصدد برمی‌آید راهی از برای خروج از آن وضعیت پیدا کند.

فیلم محصول سال ۲۰۰۶ است. کارگردانی آن را کوین مک‌دونالد بر عهده داشته است. بد نیست بدانید که فارست استیون ویتاکر [Forest Steven Whitaker] که نقش عیدی امین را در این فیلم بازی می‌کند، به‌واسطه‌ی بازی فوق‌العاده‌اش توانست جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش اول مرد گلدن گلوب و همچنین اسکار سال ۲۰۰۶ را دریافت کند.

۱۰- فیلم زندگی دیگران [The Lives of Others]

پیرامون جو استبدادی آلمان شرقی فیلم‌های زیادی ساخته شده، اما فکر می‌کنم اغلب کسانی که فیلم‌های مربوط به آلمان شرقی را دیده‌اند موافق باشند که فیلم زندگی دیگران بهترین فیلم در این زمینه است. زندگی دیگران فیلمی غیرانگلیسی‌زبان است. این فیلم در سال ۲۰۰۶ ساخته شده و ماجرای پلیس ارشد امنیت آلمان شرقی‌ست که وارد زندگی فردی به‌نام گئورگ دریمن می‌شود.

قرار است او به هر طریقی جرمی برای این دریمن دست‌وپا کند تا بتوانند جلوی فعالیت‌های او را بگیرند. به همین سبب است که تیم او «شنود» را ابزاری عالی می‌بینند و از طریق آن درصدد سردرآوردن از افکار و کارهای دریمن برمی‌آیند. پلیس ارشد امنیت آلمان شرقی، با بازی درخشان اولریش موهه، در ابتدا بسیار به حکومت سوسیالیستی آرمان شرقی باور دارد، اما در طی زیرنظرداشتن دریمن است که با واقعیاتی در باب حکومت دیکتاتوری آلمان شرقی آشنا می‌شود و از این رو باورهای‌اش به‌یک‌باره فرو می‌ریزند.

قابل‌ذکر است که فیلم زندگی دیگران برنده‌ی جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان شد.

۱۱- در چرخه [In the Loop]

در چرخه یکی دیگر از بهترین فیلم های سیاسی تاریخ سینماست. این فیلم محصول سال ۲۰۰۹ به کارگردانی آرماندو یانوچیِ بریتانیایی‌ست. ۶۱۲ هزار پوند انگلیس خرج ساخت این فیلم شد و توانست ۴ میلیون و ۸۷۱ هزار پوند فروش داشته باشد.

ماجرای فیلم حول خاورمیانه و ارتباط آن با بریتانیا و آمریکاست. یک وزیر انگلیسی که البته فرد ساده‌دلی‌ست، بدون درنظرگرفتن جوانب در مصاحبه‌ای در رادیو سخن از جنگی در خاورمیانه به میان می‌آورد. همین موضوع موجب می‌شود که در کشور جنجالی درگیرد.

فیلم درون‌مایه‌های کمدی دارد. در کل آثار آرماندو یانوچی عمدتاً رگه‌های کمدی دارند.

۱۲- بانوی آهنی [The Iron Lady]

فیلیدا لوییدِ بریتانیایی کارگردان فیلم بانوی آهنی است. این فیلم محصول سال ۲۰۱۱ و روایت زندگی مارگارت تاچر – نخستین نخست‌وزیر زن تاریخ بریتانیا – است.

مریل استریپ، در نقش مارگارت تاچر، در این فیلم بازی راضی‌کننده‌ای ارائه می‌دهد. فیلم روایت‌گر ازفرش‌به‌عرش‌رسیدن مارگارت تاچر است – روایت‌گر این‌که تاچر به‌چه‌سان از یک زندگی فقیرانه به یکی از بالاترین مقام‌های سیاسی سرزمین بریتانیا نائل می‌شود.

فیلم از لحاظ اقتصادی بسیار موفق بود. با بودجه‌ی ۱۴ میلیون دلاری ساخته شد اما فروشی نزدیک به ۱۱۵ میلیون دلار داشت. در ضمن مریل استریپ برای بازی در این فیلم هم جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش اول زن اسکار و هم بهترین بازیگر نقش اول گلدن‌گلوب را از آنِ خود کرد.

۱۳- نه [NO]

فیلم “نه” محصول سال ۲۰۱۲ به‌کارگردانی پابلو لارائینِ شیلیایی و با بازی گائل گارسیا برنال است. فیلم پیرامون همه‌پرسی‌ای است که آگوستو پینوشه، دیکتاتور شیلی، برگزار می‌کند و در آن شکست می‌خورد.

آگوستو پینوشه از دیکتاتورترین دیکتاتورهای تاریخ است و روایت واکنش او به شکست در همه‌پرسی و اقداماتی که پس از آن انجام می‌دهد، در فیلم «نه» به‌خوبی تصویر شده‌است.

ماجرا از این قرار است که پینوشه پس از کودتایی که در سال ۱۹۷۳ انجام داد قدرت را به‌دست گرفت و از همان زمان دیکتاتوری‌ای شدید و سرکوب‌گر در کشور شیلی به راه انداخت. ۱۵ سال بعد، بر اثر فشارهایی که از جاهای مختلف بر پینوشه وارد آمد، قرار شد که از برای آن‌که او بتواند ۸ سال دیگر سمت ریاست‌جمهوری را در دست داشته باشد، یک همه‌پرسی برگزار شود. در واقع در همین سال بود که سیستم دیکتاتوری شیلی به سیستم انتخاباتی تغییر شکل داد. به هر صورت، مخالفان پینوشه که تعدادشان هم زیاد بود، به‌دنبال آن بودند که مردم را راضی کنند که در انتخابات به پینوشه «نه» بگویند تا او نتواند برای ۸ سال دیگر سکان کشور را در اختیار بگیرد.

در این بین، گروه‌ها و حزب‌های مختلف کمپین‌های گوناگونی راه انداختند تا این فرصت را غنیمت شمارند و از دست پینوشه‌ی مستبد رهایی یابند. بالأخره این گروه‌ها موفق شدند و ۵۵ درصد از رأی‌دهندگان به پینوشه «نه» گفتند. فیلم ماجرای همین نه‌گفتن و وقایع پس از آن است.

این فیلم نامزد دریافت جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان شد.

۱۴- برف‌شکن [Snowpiercer]

برف‌شکن فیلمی از کارگردان موفقِ کره‌ای بونگ‌جون‌هو است، همان کارگردانی که با ساختن «انگل» توانست نه‌تنها جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان سال ۲۰۲۰، بل جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم را هم ببرد. بونگ‌جون‌هو اما پیش از آن‌که انگل را بسازد – در سال ۲۰۱۳ – یک شاهکار دیگر نیز ساخته بود: برف‎شکن.

کره‌ی زمین را یخ‌بندانی سخت گرفته‌است و عده‌ی معدودی توانسته‌اند از این یخ‌بندان رهایی یابند و درون قطاری که با سرعت روی ریلی مدور حرکت می‌کند گرد آیند. اما درون قطار به‌شدت طبقاتی شده‌است. عده‌ای آن انتهای قطار در بدبختی دست‌وپا می‌زنند و عده‌ای در قسمت‌های جلویی قطار زندگی بسیار بهتری دارند.

سکان‌دار قطار کسی‌ست که قطار را ساخته و حوادث را برنامه‌ریزی کرده‌است. یکی از اعضای انتهایی قطار رهبری گروهی را بر عهده می‌گیرد تا علیه افراد جلوی قطار شورش کنند. شورش اتفاق می‌افتد، اما در این بین ماجراهایی رخ می‌دهند که برای بسیاری از بینندگان غیرقابل‎پیش‌بینی اند.

اشتباه نکنید، موضوع فیلم در ظاهر کلیشه‌ای است، اما در باطن متفاوت است. فیلم در کل حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد. این فیلم تنها فیلم بونگ‌جون‌هو است که اغلب بازیگران آن غیرکره‌ای هستند. توصیه می‌کنم حتماً این فیلم را ببینید.

سخن پایانی

البته که این فیلم‌ها تمامی بهترین فیلم های سیاسی نیستند، بل صرفاً بخشی از آن‌ها هستند. خوشحال می‌شوم اگر شما هم با من همکاری کنید تا این فهرست کامل‌تر شود. قسمت نظرات مخصوص پیشنهادهای شماست.

• بیشتر بخوانید: بهترین فیلم‌های فمینیستی
• همچنین بخوانید: بهترین فیلم‌های فلسفی