به‌عنوان کسی که سالهاست درگیر فلسفه است می‌توانم به‌طور قطع اذعان کنم که زندگی بدون فلسفیدن برای‌ام قابل تصور نیست. تک‌تک موقعیت‌های زندگی به‌علاوه‌ی نحوه‌ی کلی زیستن از برای‌ام با فلسفه عجین اند، با تحلیل، با مستدل‌ساختن. این ماجرا نه پس از آغاز به فلسفیدن، بل پیش از آغاز به فلسفیدن نیز وجود داشت و اصلاً همین ماجرا بود که مرا به فلسفه کشاند و موجب شد در دریای آن غرق شوم. اگر شما نیز – به هر دلیلی – درصدد ورود به دنیای فلسفه برآمده‌اید و خواهان آن اید که از عامیانه‌زیستن فاصله گیرید به شما تبریک می‌گویم و تصمیم‌تان را ارج می‌نهم. در ابتدا ممکن است با دشواری‌هایی روبه‌رو شوید، ولیکن اگر با عشق و علاقه مطالعه و اندیشیدن را دنبال کنید بر دشواری‌ها چیره خواهید شد. برای ورود به دنیای فلسفه یا در واقع شروع فلسفه و فلسفیدن بهتر است از یک سری کتاب مشخص آغاز کنید، کتاب‌هایی که می‌توانند راه را برای ورودتان به دنیای فلسفه اندکی هموار کنند و ذهن‌تان را آماده گردانند. در این نوشتار به معرفی بهترینِ این کتاب‌ها برخواهم آمد. این کتاب های مقدماتی فلسفه برای کسانی هستند که هیچ با دنیای فلسفه آشنایی ندارند. اما اگر با فلسفه آشنا هستید و صرفاً می‌خواهید بیشتر در دنیای فلسفه غور کنید می‌توانید نوشتار معرفی بهترین کتاب‌های فلسفی را مطالعه کنید.
- همچنین بخوانید: بهترین رمان‌های فلسفی
بهترین کتاب های مقدماتی فلسفه
1- کتاب اول: کتاب فلسفه به زبان ساده
کتاب فلسفه به زبان ساده، چنان‌که از عنوان‌اش پیداست، کتابی ست آسان‌فهم برای نوآموزان فلسفه. این اثر نوشته‌ی جنی تایچمن و کاترین اوانز بوده و توسط اسماعیل سعادتی خمسه به فارسی ترجمه شده است.
کتاب از یک مقدمه و شش بخش برخوردار است. مقدمه‌ی کتاب در مورد چیستی فلسفه به طور کلی صحبت می‌کند و شمایی بسیار کلی از آن‌چه که در کتاب خواهد آمد به دست می‌دهد. سایر بخش‌ها به قرارِ زیر اند:
بخش اول کتاب فلسفه به زبان ساده
بخش اول کتاب در باب هستی‌شناسی و متافیزیک است. این بخش از شش فصل برخوردار بوده که عناوین هر یک از این شش بخش به قرارِ زیر اند:
- فصل اول: چند معما درباره‌ی وجود (این فصل در باب نظریات در مورد عناصر سازنده‌ی جهان بحث می‌کند.)
- فصل دوم: وجود خدا (این فصل در باب براهین اثبات وجود خدا صحبت می‌کند.)
- فصل سوم: وجود این‌همانی اشخاص (این فصل در باب این‌همانی به بحث می‌پردازد و عمده‌ی تمرکز-اش بر استدلال جان لاک برای اثبات این‌همانی است.)
- فصل چهارم: مسئله‌ی اختیار (فصلِ چهارم بخش اول به مسئله‌ی سنتی جبر و اختیار می‌پردازد.)
- فصل پنجم: وجود شر (مسئله‌ی شر نیز در کتاب فلسفه به زبان ساده صفحاتی را به خود اختصاص داده است.)
- مسئله‌ی شناخت (فصل پایانی بخش اول اندکی در باب شناخت و مسائل مربوط به آن بحث می‌کند.)
بخش دوم فلسفه به زبان ساده
بخش دوم کتاب، در باب فلسفه‌ی اخلاق و فرا اخلاق است. این بخش از چهار فصل برخوردار بوده که عناوین هر یک از این چهار بخش به قرار زیر اند:
- فصل اول: اخلاق و توهم (این فصل عمدتاً به اندیشه‌ها و نظریات شوپنهاور، نیچه، ای.جی.ایر و مکی در باب اخلاق می‌پردازد و عمده‌ی بحث‌اش در باب وجود اخلاق همچون امری ذهنی است.)
- فصل دوم: خودخواهی و دگرخواهی (این فصل در باب خویشتن‌خواهی و نسبت آن با اخلاق بحث می‌کند.)
- فصل سوم: فایده و اصول اخلاقی (این فصل حول نتیجه‌گرایی اخلاقی و نمونه‌ی بارز آن فایده‌گرایی اخلاقی می‌چرخد. در این بین نویسنده به توضیح نظریات کانت در باب اخلاق نیز می‌پردازد.)
- فصل چهارم: زندگی و مرگ (نویسنده در فصل پایانیِ بخش دوم نگاهی اخلاقی به قتلِ دیگران و قتلِ نفس دارد.)
بخش سوم کتاب فلسفه به زبان ساده
بخش سوم از کتاب فلسفه به زبان ساده به‌مثابه‌ی یکی از کتاب های مقدماتی فلسفه به فلسفه‌ی سیاسی اختصاص داده شده است. این بخش شامل 5 فصل بوده که عناوین این فصول عبارت اند از:
- فصل اول: آزادی و بی‌دولتی (این فصل توضیحاتی در باب آنارشیسم و پس از آن نظریات هابز و لاک در باب دولت همچون موضوعی حاصل قرارداد می‌دهد.)
- فصل دوم و سوم: آزادی و برابری (این دو فصل در باب آزادی و برابری اند و توضیحات خوبی در باب این دو موضوع در چنته دارند.)
- فصل چهارم: مارکس و مارکسیسم (نویسنده در فصلِ چهارم از بخش فلسفه سیاسی به مارکسیسم می‌پردازد و در اواخر فصل نیز نیم نگاهی به مکتب فرانکفورت انداخته است.)
- فصل پنجم: ایدئولوژی و جنیسیت (کتاب فلسفه به زبان ساده از بحث در باب فمینیسم عاری نیست. این فصل به فمینیسم و برخی مسائل مربوط به آن پرداخته است.)
بخش چهارم کتاب فلسفه به زبان ساده
بخش چهارم کتاب فلسفه به زبان ساده به فلسفه‌ی علم اختصاص داده شده است. فصل اول این بخش، به روش‌های علمی اختصاص داده شده و در آن در باب نظریات همپل، پوپر، کوهن و فایرابند توضیح داده شده است. فصل دوم در باب موضوع علیت است. در این فصل پس از پرداختن به علل چهارگانه‌ی ارسطو بحث در باب نظریات هیوم در باب علیت، کلیت و ضرورت آغاز می‌شود و پس از آن در فصل سوم به مسئله‌ی استقراء و مشکلات و راه‌حل‌های آن پرداخته شده است.
بخش‌های پنجم و ششم کتاب فلسفه به زبان ساده
بخش پنجم کتاب به منطق قدیم و جدید اختصاص داده شده و در بخش ششم در باب معنای زندگی و تأثیر فلسفه بر زندگی بحث می‌شود.
در کلیت امر، کتاب فلسفه به زبان ساده یکی از بهترین، آسان‌فهم‌ترین و جامع‌ترین کتاب های مقدماتی فلسفه است. این کتاب در عین آن که یکی از کتاب‌های مقدماتی فلسفه به شمار می‌رود، از گستره و عمق قابل قبولی برخوردار است. بنابراین با قاطعیت این کتاب را به شما که به دنبال کتابی عالی برای شروع فلسفه هستید معرفی می‌کنم و امیدوارم ام که برای ورود به دنیای فلسفه بتواند کمک‌تان کند.
2- کتاب دوم: کتاب خودآموز فلسفه
خودآموز فلسفه نوشته‌ی مل تامپسون است. او از جمله کسانی است که می‌تواند با زبانی ساده و گیرا به توضیح مفاهیم فلسفی بپردازد. جز این کتاب، کتاب‌های دیگری نیز از او به فارسی ترجمه شده‌اند، ولی این کتاب می‌تواند گزینه‌ای عالی برای شروع فلسفه باشد. محتوای این کتاب به قرار زیر است:
فصل اول کتاب خودآموز فلسفه
در فصل اول این کتاب، در باب معرفت‌شناسی توضیح داده شده. نویسنده در این بخش به افکار کسانی همچون افلاطون، ارسطو، دکارت، اسپینوزا، لایب‌نیتس، لاک، برکلی، هیوم، کانت، راسل، پوزیتیویست‌ها و پراگماتیست‌ها می‌پردازد. دست آخر با اشاره‌ای به فلاسفه‌ی تحلیلی بحث خود را به پایان می‌برد. این فصل برای کسانی که آشنایی اندکی با معرفت‌شناسی دارند و یا اصلاً هیچ‌گونه آشنایی‌ای ندارند بسیار مفید و کاربردی است.
فصل دوم کتاب خودآموز فلسفه
فصل دوم کتاب در باب فلسفه‌ی دین و مسائل مربوط به آن بحث می‌کند. عمده‌ی این فصل به وجود خدا و براهین اثبات و رد آن اختصاص داده شده. از میان براهین مربوط به اثبات وجود خدا، ابتدا به برهان هستی‌شناختی پرداخته می‌شود. نویسنده نخست در باب استدلال هستی‌شناختی آنسلم قدیس در باب وجود خدا سخن می‌گوید و سپس به انتقاد کانت از این برهان می‌پردازد. پس از آن به انتقادِ نورمن مالکولم از انتقادِ کانت پرداخته می‌شود و با بحث در باب سخنان آیریس مرداک در باب این برهان، صحبت در مورد برهان هستی‌شناختی به پایان می‌رسد.
برهان دیگری که در فصل دوم مورد بحث واقع می‌شود برهان کیهان‌شناختی است. عمده‌ی تمرکز در این قسمت بر روی براهین توماس آکوییناس و رد آن براهین توسط هیوم و کانت است. در این بین، اشاره‌ای هم به برهان صُنعِ ویلیام پالی و نقد آن توسط هیوم می‌شود.
پس از این دو گروه براهین، نویسنده به برهانِ منتقد براهین پیشین، یعنی کانت، می‌پردازد. پس از این به معنای واژه‌ی «خدا» از نظرگاه پوزیتیویست‌ها، نظر پل تیلیش در باب خدا و دست آخر به بحث در باب معجزات از نظرگاه هیوم پرداخته می‌شود.
فصل سوم کتاب خودآموز فلسفه
فصل سوم در باب فلسفه‌ی ذهن است. در این فصل به نظریه‌های متعددی که در باب ذهن وجود دارد پرداخته می‌شود؛ نظریه‌هایی همچون ماتریالیسم، ایده‌آلیسم و دوآلیسم. پس از این به مغز، هوش مصنوعی و دیگر مسائل مربوط به فلسفه‌ی ذهن در قرن بیستم و بیست‌و‌یکم پرداخته می‌شود.
فصل چهارم کتاب خودآموز فلسفه
فلسفه‌ی علم، موضوع فصل چهارم کتاب خودآموز فلسفه به مثابه‌ی یکی از بهترین کتاب های مقدماتی فلسفه است. در این فصل، مروری مختصر بر اندیشه‌ها در باب علم و مسائل علمی از اندیشمندان پیشاسقراطی تا پیش از نیوتن می‌شود و پس از این نویسنده به علم از نظرگاه نیوتن می‌پردازد. سپس به فلسفه‌ی علم در قرن بیستم، بالخاصه فلسفه‌ی علمِ کارل پوپر، پرداخته می‌شود.
فصل پنجم کتاب خودآموز فلسفه
فلسفه‌ی اخلاق در فصل پنجم مورد بحث قرار می‌گیرد. مل تامپسون پس از پرداختن به رابطه‌ی «هست» و «باید»، که پس از هیوم، خصوصاً از سوی فلاسفه‌ی آنگلوساکسون، بسی جدی گرفته شد، به فرا اخلاق و انواع نظریات فرا اخلاقی می‌پردازد. سپس به سه فلسفه‌ی اخلاق عمده، یعنی فایده‌گرایی، فضیلت‌گرایی و اخلاق کانتی، پرداخته می‌شود. این فصل با بحثی مختصر در باب نسبی‌گرایی اخلاقی پایان می‌پذیرد. به طور کلی، خواننده‌ای که با کلیت فلسفه اخلاق آن‌چنان آشنا نیست می‌تواند در این فصل با اهم مسائل مربوط به فلسفه‌ی اخلاق، به طور خلاصه، آشنا شود.
فصل ششم کتاب خودآموز فلسفه
نویسنده در فصل ششم، یکی دیگر از موضوعات مهم فلسفه، یعنی فلسفه سیاسی، را مورد بحث قرار می‌دهد. در ابتدا تحت عنوان قرارداد اجتماعی، به نظریات فلاسفه‌ای همچون توماس هابز و جان لاک نیم‌نگاهی می‌شود و سپس تحت عنوان اراده‌ی عمومی، به رقیب فلسفه سیاسی هابز و لاک، یعنی فلسفه سیاسی ژان ژاک روسو و کارل مارکس، پرداخته می‌شود. مبحث بعدی به عدالت اختصاص داده شده که پس از نیم‌نگاهی مختصر به فلسفه سیاسی افلاطون، بحث در باب عدالت از نظرگاه جان رالز و رابرت نوزیک آغاز می‌گردد.
فصل هفتم کتاب خودآموز فلسفه
کسانی که خواهان آشنایی بیشتر با فلسفه‌ی قرن بیستم، خصوصاً فلسفه‌ی قاره‌ای هستند، می‌توانند از محتویات فصل هفتم استفاده کنند. این فصل عموماً در باب فلسفه‌ی قاره‌ای، از پدیدارشناسی و اگزیستانسیالیسم گرفته تا فلسفه‌ی پسامدرنیسم، است.
3- کتاب کلیات فلسفه
سعی کنید دو کتاب پیشین را با دقت بخوانید و خلاصه‌ای از مهم‌ترین نکات هر فصل را یادداشت کنید. با مطالعه‌ی دو کتاب قبلی می‌توانید دو قدم خوب و محکم برای ورود به دنیای فلسفه بردارید. وقتی این دو قدم را برداشتید، نوبت به آن می‌رسد که یکی دیگر از بهترین کتاب های مقدماتی فلسفه را در دست گیرید و در آن غرق شوید: کلیات فلسفه از ریچارد پاپکین و آوروم استرول.
این کتاب می‌تواند یک گام محکم دیگر برای ورود به دنیای فلسفه باشد. جالب است بدانید که سالهاست کتاب کلیات فلسفه در ایران توسط کسانی که خواهان ورود به دنیای فلسفه هستند مطالعه می‌شود و واقعاً می‌توان آن را یکی از کتاب‌های کلاسیک فلسفه در ایران دانست. محتوای این کتاب تقریباً 600 صفحه‌ای به قرارِ زیر است:
فصل اول کتاب کلیات فلسفه
فصل اول کتاب در باب فلسفه‌ی اخلاق است. نویسندگان در این فصل، کلیت فلسفه‌ی اخلاق از افلاطون تا قرن بیستم را مورد بحث قرار می‌دهند. ضمناً آقای مجتبوی، مترجم کتاب، در این فصل چند صفحه را در مورد اخلاق اسلامی به کتاب اضافه کرده‌اند.
فصل دوم کتاب کلیات فلسفه
فصل دوم این کتاب در مورد فلسفه سیاسی است و به نظرم می‌شد گسترده‌تر و بهتر باشد. در این فصل صرفاً نگاهی انداخته می‌شود به فلسفه‌ی سیاسی افلاطون، هابز، لاک و مارکس و البته همراه با انتقاد. اما کل فلسفه سیاسی در دست اینان نبوده و نیست و می‌شد این فصل بهتر از این باشد.
فصل سوم کلیات فلسفه
فصل سوم گستردگی خوبی دارد، البته خوب برای یک کتاب مقدماتی فلسفه. این فصل بر روی متافیزیک تمرکز دارد و به طور تاریخی نگاهی می‌اندازد به عقاید فلاسفه‌ای همچون افلاطون، ارسطو، اپیکور، دکارت، اسپینوزا، هگل و کانت در مورد متافیزیک.
بحث در مورد جبر و اختیار و همچنین روح و بدن، بحث این فصل است. در میان کتاب های مقدماتی فلسفه می‌توان گفت که یکی از بهترین بحث‌ها در مورد متافیزیک در همین کتاب وجود دارد.
فصل چهارم کتاب کلیات فلسفه
این فصل هم خیلی گسترده نیست، اما برای کسی که تازه پای به دنیای فلسفه نهاده مناسب است. در این فصل در مورد فلسفه دین بحث می‌شود و برهان‌های اثبات‌کننده وجود خدا معرفی می‌شوند و البته نقدهایی که بر آن‌ها خصوصاً از سوی هیوم وارد آمده نیز ذکر می‌گردند.
فصل پنجم کتاب کلیات فلسفه
این فصل نیز برای یک کتاب که در زمره‌ی کتاب های مقدماتی فلسفه قرار دارد فصل بدی نیست. در این فصل در مورد معرفت شناسی بحث می‌شود. نویسندگان تمرکزشان را بر روی معرفت شناسی افلاطون – خصوصاً بحث‌های رسالات منون و جمهوری-، معرفت شناسی عقل‌گرایانه‌ی دکارت و سایر عقل‌گرایان و همچنین معرفت شناسی تجربه‌گرایانه می‌گذارند.
فصل ششم کتاب کلیات فلسفه
در این فصل بحثی مختصر در باب منطق قدیم می‌شود و می‌تواند آغاز گر خوبی برای مطالعه‌ی بیشتر در مورد منطق ارسطویی باشد.
فصل هفتم کتاب کلیات فلسفه
فصل آخر این کتاب نیز نگاهی دارد به آن‌چه که نویسندگان نام «فلسفه‌ی معاصر» بر آن نهاده‌اند. اما منظور از فلسفه‌ی معاصر در این کتاب فقط فلسفه‌ی آخر قرن نوزدهم و سه چهار دهه‌ی اول قرن بیستم است؛ از جمله پراگماتیسم، اگزیستانسیالیسم و فلسفه‌ی ویتگنشتاین و کارنپ و سایر تحلیلی‌های اولیه.
4- کتاب الفبای فلسفه
نایجل واربرتون یکی از فلسفه‌دانانی است که قدرت نوشتن و توضیح‌دادن در مورد فلسفه به زبان ساده را به خوبی داراست. یکی از کتاب‌های خوب او برای کسانی که به دنبال کتاب های مقدماتی فلسفه هستند کتاب الفبای فلسفه است. این کتاب نسبت به کتاب کلیات فلسفه حجم کم‌تری دارد، اما می‌تواند نکات خوبی را به خواننده یاد دهد.
محتوای این کتاب به طور کلی به قرارِ زیر است:
فصل اول کتاب الفبای فلسفه
عنوان فصل اول، خدا است و در آن در مورد برهان‌هایی که له و علیه خدا اقامه شده‌اند صحبت می‌شود؛ از براهین وجودشناختی و کیهان‌شناختی گرفته تا برهان شرط بندی پاسکال.
فصل دوم کتاب الفبای فلسفه
عنوان این فصل، حسن و قبح بوده و محتوای آن در باب فسفه‌ی اخلاق است. در این فصل هر چند موجز ولی به شکلی بسیار خوب در باب بزرگ‌ترین و پربحث‌ترین نظریات در فلسفه‌ی اخلاق و فرااخلاق بحث می‌شود: از نظریات افلاطون و ارسطو در باب فضیلت و نظریات اخلاق مسیحی گرفته تا اخلاق کانتی و اخلاق‌های نتیجه‌گرایانه و سودگرایانه. البته در این فصل نگاهی به نسبی‌انگاری اخلاقی، طبیعت‌گرایی اخلاقی و عاطفه‌انگاری، یعنی سه نظریه‌ی اخلاقی که در قرن بیستم و بیست و یکم قائلان بسیاری داشته و دارند نیز بحث می‌شود.
فصل سوم کتاب الفبای فلسفه
در این فصل نگاهی متفاوت به سیاست و فلسفه‌ی سیاسی انداخته می‌شود. بحث در باب تقسیم پول به طور مساوی و تلویحاً سوسیالیسم، بحث در باب دموکراسی، بحث در باب نافرمانی مدنی و بحث در باب مجازات از جمله بحث‌های موجود در این فصل هستند.
فصل چهارم کتاب الفبای فلسفه
فصل چهارم با عنوان «جهان خارج»، به بحث در مورد واقع‌گرایی یا رئالیسم، ایدئالیسم، پدیدارگرایی و شکاکیت می‌پردازد و دیدگاه‌های گوناگون در مورد چیستی جهان خارج از ذهن را مورد بحث و تحلیل قرار می‌دهد.
فصل پنجم کتاب الفبای فلسفه
فصل پنجم توضیحی مختصر در مورد فلسفه‌ی علم است. این فصل خیلی می‌توانست بهتر از این‌ها باشد و واقعیت این است که نسبت به سایر فصل‌ها ضعیف‌تر است، ولی در کل در آن در مورد استقرا در فلسفه‌ی علم و همچنین نظریه‌ی ابطال‌گرایان بحث می‌شود.
فصل‌های ششم و هفتم کتاب الفبای فلسفه
دو فصل آخر نیز به ترتیب در مورد فلسفه‌ی ذهن و فلسفه‌ی هنر هستند. در فصل ششم، مواردی همچون دوآلیسم در فلسفه‌ی ذهن، فیزیکالیسم، رفتارگرایی و کارکردگرایی مورد بحث قرار می‌گیرند و فصل هفتم نیز مشتمل است بر بحث در مورد چیستی هنر و سایر مسائل مربوط به دنیای هنر.
******
در کل این کتاب اگر پس از کتاب‌های بالا خوانده شود، کتابی خوب برای افرادی است که تازه پای به دنیای فلسفه گذاشته‌اند و در پی بهترین کتاب های مقدماتی فلسفه هستند.
5- کتاب درآمدی بر تحلیل فلسفی
تا اینجای کار، اگر 5 کتاب فوق را خوانده باشید توانسته‌اید گام‌هایی محکم برای ورود به دنیای فلسفه بردارید. وقتِ آن است که در همین راستا، یک کتاب حجیم‌تر و پربارتر بخوانید تا دانسته‌های پیشین‌تان هم تثبیت شوند و هم به‌شان اضافه شود. کتاب درآمدی بر تحلیل فلسفی کتاب خوبی برای این مرحله است. محتوای این کتاب به قرار زیر است:
فصل‌های اول و دوم کتاب درآمدی بر تحلیل فلسفی
ازآن‌جا که نویسنده‌ی کتاب، آقای هاسپرس، متعلق به سنت فلسفه‌ی تحلیلی بوده، در فصل اول کاملاً به رابطه‌ی کلمات و اشیاء می‌پردازد. این فصل می‌تواند تا حدودی برگی تازه از دنیای فلسفه در پیش روی‌تان باشد.
فصل دوم اختصاص به دنیای شناخت و معرفت‌شناسی دارد. در این فصل ابتدا در مورد باور و توجیه و صدق که مفاهیمی رایج در معرفت‌شناسی در دنیای فلسفه‌ی تحلیلی هستند پرداخته شده و سپس بحث به منابع شناخت ما از عقل و تجربه گرفته تا شهود کشانده می‌شود.
فصل‌های سوم و چهارم کتاب درآمدی بر تحلیل فلسفی
فصل سوم کتاب درآمدی بر تحلیل فلسفی به موضوعی می‌پردازد که موضوع فصل چهارم کتاب قبل بود. در این فصل در مورد چیستی چیزها و نظریاتی که در مورد آن‌ها وجود دارند بحث می‌شود: از رئالیسم گرفته تا ایدئالیسم و پدیدارگرایی.
فصل‌های پنجم و ششم کتاب درامدی بر تحلیل فلسفی
در فصل پنجم، که فصلی نسبتاً طولانی ست، در باب جبر و اختیار سخن می‌راند. این فصل می‌تواند فصلی عالی برای افراد مبتدی تا متوسط در راستای آشنایی و یادگیری در مورد تعین‌گرایی و ناتعین‌گرایی باشد. فصل ششم نیز دلالت دارد بر چیستی «من». نویسنده بحثی نسبتاً طولانی در رابطه با «من» و هویت درمی‌اندازد.
فصل‌های هفتم و هشتم کتاب درآمدی بر تحلیل فلسفی
فصل هفتم شامل بحثی خوب و کاربردی در باب فلسفه‌ی دین و خاصه برهان‌های له و علیه خداست. در فصل هشتم نیز نگاهی مفید به فلسفه‌ی اخلاق و فرااخلاق انداخته می‌شود.
در کلیت امر، کتاب درآمدی بر تحلیل فلسفی می‌تواند کتابی بسیار خوب برای کسانی باشد که خواهان یادگیری بیشتر فلسفه هستند.
اما کتاب دیگری وجود دارد که از جمله قدیمی‌ترین کتاب‌های فلسفی در ایران است و در واقع یک کتاب فلسفی کلاسیک به شمار می‌رود. این کتاب در ایران با لذات فلسفه ترجمه شده و نوشته‌ی ویل دورانت است. پس از مطالعه‌ی این شش کتاب، اگر برای کتاب لذات فلسفه نیز وقت بگذارید اطلاعات خوبی عایدتان خواهند شد.
کتاب‌های مفید برای آشنایی با تاریخ فلسفه
کتاب‌های فوق می‌توانند آغازگر مسیر حرکت در دنیای فلسفه باشند. زمانی که کتاب‌های فوق را به خوبی خواندید و اکثر مطالب آن‌ها را فراگرفتید، بد نیست دوره‌ای را نیز به مطالعه‌ی کتاب‌های تاریخ فلسفه اختصاص دهید تا با کلیت تاریخ فلسفه نیز آشنا شوید. پس از آن می‌توانید یک به یک به هر یک از مبحث‌های فلسفه وارد شوید و کتاب‌های عمیق‌تری در باب آن‌ها بخوانید. یعنی می‌توانید رفته‌رفته وارد دنیای فلسفه‌ی اخلاق، معرفت شناسی، فلسفه‌ی علم و … شوید. نم‌نمک راه برای خواندن کتاب‌هایی اختصاصی در شرح فلسفه‌ی فیلسوفان باز می‌شود و پس از آن که ذهن‌تان آماده شد می‌توانید کتاب‌های اصلی فلاسفه را بخوانید و از بهترین کتاب های فلسفی تاریخ لذت ببرید.
به هر حال، در اول راه، کتاب‌هایی که در باب تاریخ فلسفه می‌توانند برای‌تان مفید باشند موارد زیر هستند:
1- سرگذشت فلسفه از برایان مگی
برایان مگی یکی از ساده‌نویس‌ترین فلسفه‌دانان است و کتاب او با عنوان «سرگذشت فلسفه» یا «داستان فلسفه» نیز کتابی با لحنی ساده و بی پیرایه است، هرچند که خیلی ابتدایی است و تنها برای قدم اول مناسب است. از این کتاب تا جایی که من می‌دانم دو ترجمه وجود دارد: یکی سرگذشت فلسفه با ترجمه‌ی آقای کامشاد و دیگری داستان فلسفه با ترجمه‌ی آقای صالحی علامه.
این کتاب مصور است، عمیق نیست، ساده است و در کل انتخابی برای آغاز راه است.
2- کتاب فیلسوفان بزرگ، از سقراط تا فوکو اثر جریمی استنگروم و جیمز گاروی
این کتاب نیز شکل و شمایلی همچون کتاب قبلی دارد، اما مفصل‌تر است و اطلاعات بیش‌تری در اختیارتان قرار می‌دهد. کتاب فیلسوفان بزرگ مصور است و بسیار کوتاه، ولی اکثر فلاسفه‌ی مهم را دربردارد و می‌تواند موجب یک آشنایی اولیه با فلاسفه‌ی بزرگ شود.
در خواندن این کتاب به عنوان یکی از کتاب های مقدماتی فلسفه شک نکنید.
3- تاریخ فلسفه از ویل دورانت
همانقدر که کتاب لذات فلسفه از ویل دورانت شیرین و خواندنی است، کتاب تاریخ فلسفه‌ی او نیز یکی از خواندنی ترین کتاب های مقدماتی فلسفه است. این کتاب اگرچه منبعی عالی برای آشنایی با تاریخ فلسفه نیست، ولی برای آغاز راه گزینه‌ی بدی نیست.
تمامی فلاسفه در این کتاب مورد بحث قرار نگرفته‌اند، اما افلاطون، ارسطو، فرانسیس بیکن، اسپینوزا، ولتر، کانت، شوپنهاور، اسپنسر، نیچه، برگسون، بندتو کروچه، راسل، سانتایانا، ویلیام جیمز و جان دیویی از جمله فلاسفه‌ای هستند که دورانت در کتاب‌اش در مورد آن‌ها نوشته است. در کل خواندن این کتاب نیز خالی از فایده نیست. این کتاب نیز همچون کتاب لذات فلسفه ترجمه‌ی مرحوم زریاب خویی است.
4- کتاب آثار کلاسیک فلسفه اثر نایجل واربرتون
همواره گفته‌ام که بهترین راه از برای آشنایی با عقاید یک فیلسوف این است که کتاب‌های اصلی خود آن اندیشمند مطالعه شوند، اما قطعاً برای کسی که تازه پای در جاده‌ی فلسفه گذاشته و قصد شروع فلسفه را دارد، این امر به‌سادگی میسر نمی‌تواند شد. یک گزینه‌ی مناسب برای چنین وضعیتی وجود دارد و آن استفاده از کتاب آثار کلاسیک فلسفه است.
نایجل واربرتون، نویسنده‌ی این کتاب، به‌زبانی ساده و البته به شکل خلاصه گشتی در برخی از آثار کلاسیک فلسفه داشته‌است. این آثار در واقع آثار اصلی فلاسفه هستند از جمله تأملات در فلسفه‌ی اولی اثر دکارت، جهان همچون اراده و تصور شوپنهاور و تبارشناسی اخلاق نیچه.
پس از مطالعه‌ی کتاب‌هایی که در بالا معرفی کردم، سعی کنید این کتاب را تهیه کرده و مطالعه‌اش کنید.
5- کتاب تاریخ سیر فلسفه در اروپا از علی اصغر حلبی
این کتاب نیز می‌تواند یک کتاب نسبتاً مفید برای آشنایی با تاریخ فلسفه باشد. آقای حلبی از فلسفه‌دانان قدیمی ایرانی است و توانسته این کتاب نسبتاً خوب را از راه ترجمه و تألیف در دو جلد به چاپ برساند. کتاب از فلاسفه‌ی پیشاسقراطی آغاز می‌شود و به نیمه‌ی دوم قرن بیستم می‌رسد.
کتاب آقای حلبی، فلاسفه‌ی بسیار زیادی را شامل می‌شود اما توضیحاتی که برای شرح اندیشه‌ی این فلاسفه در کتاب وجود دارند بسیار حجم کمی دارند؛ در کل این کتاب برای آغاز راه مفید است.
6- کتاب فلاسفه‌ی بزرگ از برایان مگی
فلاسفه‌ی بزرگ، عنوان کتابی از برایان مگی است که در واقع این کتاب گفتگوهای او با استادان فلسفه در ارتباط با فلسفه‌ی فلاسفه‌ی بزرگ را شامل می‌شود. این کتاب حول بحث در باب فلسفه‌ی افلاطون و ارسطو تا ویتگنشتاین است و می‌تواند یکی از بهترین کتاب‌های آغازین برای یادگیری تاریخ فلسفه باشد.
فلاسفه‌ی بزرگ، سال‌ها پیش با ترجمه‌ی آقای عزت‌الله فولادوند به چاپ رسیده است.
7- سیر حکمت در اروپا از محمد علی فروغی
نخستین کتابی که به عنوان تاریخ فلسفه اروپایی در کشور ایران به چاپ رسید، همین کتاب سیر حکمت اروپا از مرحوم فروغی بود. با وجودی که نزدیک به 90 سال از نگارش این کتاب می‌گذرد، هنوز هم می‌تواند برای کسانی که در اول راه فلسفه هستند یکی از بهترین کتاب های مقدماتی فلسفه باشد.
این کتاب را پس از 4 کتاب فوق بخوانید. کتاب از فلاسفه‌ی پیش از سقراط آغاز می‌کند و به اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم یعنی ویلیام جیمز می‌رسد.
8- مکتب‌های فلسفی از دوران باستان تا امروز اثر پرویز بابایی
پرویز بابایی تا پیش از عرضه‌ی این کتاب به بازار چند کتاب فلسفی ترجمه کرده بود که یکی از بهترین و کاربردی‌ترینِ آن‌ها کتاب «از سقراط تا سارتر» اثر لاوین است. اما کتاب مکتب‌های فلسفی از دوران باستان تا امروز بخش عمده‌ای از کتاب از سقراط تا سارتر را در خود دارد. این کتاب 800 صفحه‌ای نگاهی کلی و گسترده به تاریخ فلسفه دارد و می‌تواند به عنوان هفتمین کتاب برای آشنایی با تاریخ فلسفه خوانده شود.
کتاب از فلاسفه‌ی ملطی آغاز می‌کند و به نومارکسیست‌های اول قرن بیستم و پست‌مدرن‌ها می‌رسد. گفتنی است که این کتاب تلفیقی از ترجمه و تألیف است.
9- کتاب فلسفه‌ی اروپایی در عصر نو، ویراسته‌ی تایشمن و وایت
کتاب فلسفه‌ی اروپایی در عصر نو به صورت مقاله‌مقاله است که چند مقاله از آن را خانم تایشمن – همان نویسنده‌ی کتاب فلسفه به زبان ساده- نگاشته و ویراسته است. چنان‌که از عنوان کتاب عیان است، این کتاب به فلسفه‌ی مدرن اروپایی می‌پردازد. مقالات آن از هگل آغاز می‌شوند و به فوکو و دولوز می‌رسند.
از این کتاب دو ترجمه در بازار وجود دارد: یکی ترجمه‌ی آقای حنایی کاشانی و دیگری ترجمه‌ی خانم احمدیان.
در آخر آن که کتاب تاریخ فلسفه از کاتلین هیگیز و رابرت سالومون و همچنین کتاب تاریخ مختصر فلسفه جدید از راجر اسکروتن نیز می‌توانند در این مرحله مطالعه شوند. هر چند اگر مطالعه نشوند نیز مشکلی وجود ندارد.
و اما… دو تاریخ فلسفه‌ی بزرگ
با خواندن کتاب‌های بالا، هم با کلیت موضوعات فلسفه آشنا می‌شود و هم با کلیت تاریخ فلسفه. اگر توانسته باشید کتاب‌هایی که در این نوشتار به عنوان کتاب های مقدماتی فلسفه معرفی شدند را به خوبی مطالعه کنید نوبت به مطالعه‌ی دو کتاب تاریخ فلسفه‌ی بزرگ می‌رسد.
یک کتاب، کتابی 9 جلدی و کلاسیک از کاپلستون است که سال‌ها در ایران توسط دانشجویان و علاقه‌مندان به فلسفه مطالعه شد.
کتاب دیگر نیز تاریخ فلسفه راتلج است که در سه – چهار سال اخیر دو ترجمه از مجموعه‌ی 10 جلدی آن روانه‌ی بازار شده.
یک چاپ و ترجمه مربوط به انتشارات حکمت است و یک چاپ و ترجمه‌ی دیگر مربوط به انتشارات چشمه.
این کتاب‌ها را اگر مطالعه کنید به درک خوبی از فلسفه‌ی غرب می‌رسید. آن وقت است که – همانطور که در بالا گفتم – می‌توانید تخصصی‌تر وارد فلسفه شوید و به مطالعه‌ی کتاب‌هایی که به طور اختصاصی به یک شاخه از فلسفه و یا یک فیلسوف پرداخته‌اند بپردازید و پس از آن بتوانید آثار اصلی فلاسفه را بخوانید.
علاوه بر این نوشتار می‌توانید از دوره‌ی 5 جلسه‌ایِ مفصلی که پیرامون شروع فلسفه آماده کرده‌ام استفاده کنید:
- همچنین بخوانید: بهترین رمان‌های فلسفی
